De overstromingen van de zomer van 2021 en de droogte van de laatste weken hebben het overduidelijk gemaakt: duurzaam waterbeheer is van cruciaal belang in het licht van de klimaatverandering. Die kwestie staat centraal in het nieuwe Waterbeheerplan 2022-2027 van het Brussels Gewest, dat op donderdag 22 juni definitief goedgekeurd werd door de Brusselse regering. Dat plan biedt een geïntegreerd en globaal antwoord op de uitdagingen die verband houden met het waterbeheer in ons Gewest.
Het plan is onderverdeeld in acht grote actiepijlers: van de kwaliteit van het oppervlaktewater en het grondwater tot de preventie van overstromings- en droogterisico’s, met inbegrip van de economische aspecten van het watergebruik en de toegenomen aanwezigheid van water in de stedelijke omgeving van onze hoofdstad.
‘Een van de belangrijkste doelen van dit plan is om water weer centraal te stellen in de stad, met name door een nieuw beheer van regenwater, zodat het water zoveel mogelijk in de bodem kan doorsijpelen, in plaats van systematisch afgevoerd te worden naar de riolering’, zegt Alain Maron, Brussels minister van Klimaattransitie en Leefmilieu.
Het Brussels Gewest voorziet met name om een geïntegreerd regenwaterbeheer op zijn grondgebied te ontwikkelen. Concreet betekent dit dat we er alles aan moeten doen om ervoor te zorgen dat het regenwater op een natuurlijke en lokale manier in de bodem doorsijpelt – op de plaats waar de regen valt – en zo min mogelijk in de riolering stroomt. De regen komt dus niet langer in de riolering terecht, maar wordt geabsorbeerd door de bodem, die via verschillende inrichtingen waterdoorlatend gemaakt wordt. Dat gebeurt vaak in samenhang met de hernaturalisatie en de vergroening van de openbare ruimte. Die systemen maken het mogelijk om zware en dure infrastructuurwerken voor de bouw van stormbekkens te beperken, die vaak voor grote overlast zorgen in de wijken. De systemen voorkomen ook dat riolerings- en zuiveringsnetwerken te groot worden om te voorkomen dat ze overstromen bij hevige regenval.
Door die nieuwe manier van bouwen zal de stad dus beter aangepast zijn aan de klimaatverandering. Leefmilieu Brussel begeleidt al enkele jaren professionals uit de privé- en overheidssector bij de overstap naar dit principe van geïntegreerd stormwaterbeheer.
Met het Waterbeheerplan 2022-2027 wil de Brusselse regering dat regenwaterbeheer aan de bron geleidelijk uitbreiden tot het hele grondgebied. Aangezien 80% van de wegen in Brussel gemeentelijk is, heeft de regering niet gewacht op de definitieve aanname van het plan om financiële steun te geven aan de gemeenten om deze projecten uit te voeren, met name via subsidies en de projectoproep ‘Klimaatactie’. En de gemeenten reageren op die oproep: In 2022 kregen 24 nieuwe gemeentelijke projecten steun van het Brussels Gewest, voor een totaalbedrag van meer dan 1,7 miljoen euro.
Op gewestelijk niveau ziet de regering, via de bevoegde ministers, toe op de toepassing van duurzaam regenwaterbeheer bij de verschillende stadsvernieuwingsprojecten (SVC, duurzame wijkcontracten …), bij de herinrichting van gewestwegen en bij de lopende hervorming van de Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening (Good Living), waarin bepaald wordt dat minstens 10% van de openbare ruimte waterdoorlatend moet zijn.
Binnen Leefmilieu Brussel is een facilitator ‘Water’ opgericht om private en publieke actoren te begeleiden en te ondersteunen bij hun projecten.
Alain Maron, Brussels minister van Klimaattransitie en Leefmilieu: ‘Het is tijd om de bladzijde om te slaan van de buitensporige verstening van onze stad, die meer dan 150 jaar geleden begon met de overwelving van de Zenne. Door regen optimaal te benutten en de natuurlijke cyclus ervan te herstellen, behouden we onze waterhulpbronnen op een duurzame manier. Bovendien maken we van Brussel een groenere stad waar het aangenamer is om te leven en wordt Brussel beter aangepast aan de klimaatverandering.’
Twee concrete voorbeelden
De regentuinen in Vorst, waar alles zo ingericht is dat de regen plaatselijk in de bodem doorsijpelt in plaats van op straat af te stromen en in de riolering terecht te komen. De gemeente is een pionier op het gebied van geïntegreerd regenwaterbeheer (GRWB). Het principe dat de gemeente toepast op de openbare ruimte, past ze ook toe op privéruimtes, met een verplicht waterbeheer op het perceel.
Concreet omvatten alle inrichtingswerken aan de weg inrichtingen om het regenwater beter te beheren. Dat gebeurt meestal door regentuinen aan te leggen, zoals het geval was op het kruispunt van de Driesstraat en de Waterstraat in het kader van het wijkcontract ‘Abdij’. Zo wordt het mogelijk om de gevolgen van overstromingen te verminderen, om groenere straten te creëren, die bijdragen aan koelte-eilanden, en om de biodiversiteit te versterken. Al die elementen zijn nodig om onze steden aan te passen aan de nieuwe klimatologische omstandigheden.
De wadi in Jette is een sloot in de grond met een volume van 300 m3. Daarin wordt al het afvloeiende water van de twee geasfalteerde rijstroken van die straat verzameld. Dat systeem zorgt voor de aanzienlijke ontlasting van het rioleringsnet in de wijk van de Abdij van Dielegem (een zone met overstromingsgevaar) en van de collector van de Molenbeekvallei, die stroomafwaarts gelegen is. Door dat soort systemen algemener toe te passen, zou de bouw van een stormbekken in de vallei voorkomen kunnen worden.
Dat waren twee voorbeelden van concrete projecten die gefinancierd worden door het Gewest en de gemeenten in het kader van hun klimaatactieplan. Het gebruik van groene oplossingen voor het regenwaterbeheer heeft veel voordelen:
- In de eerste plaats zorgen die inrichtingen ervoor dat het risico op overstromingen afneemt. Dat risico houdt hoofdzakelijk verband met de verzadiging van het rioleringsnet, doordat de lozingen in het rioleringsnet verminderd worden. Leefmilieu Brussel schat dat een op de drie Brusselaars potentieel getroffen wordt door overstromingen.
- De inrichtingen verbeteren ook de waterkwaliteit van het kanaal en de Zenne. Momenteel verzadigt de regen die in de riolering geloosd wordt het rioleringsnet, en het overtollige water, bestaande uit een mengsel van regenwater en vuil water, wordt via overstorten in onze waterlopen geloosd. Als regen niet meer naar de riolering afgevoerd wordt, zal het regenwater de facto het rioleringsnet niet meer verzadigen en het kanaal en de Zenne niet meer vervuilen.
- De inrichtingen koelen de omgevingslucht plaatselijk af met 3-4°C tijdens hittegolven.
- Ze dragen bij tot het herstel van de biodiversiteit door het groene netwerk in de stad uit te breiden.
- Ze behouden het drinkwater door de grondwaterlagen aan te vullen.
- Ten slotte is de winst ook economisch. Regentuinen zijn veel goedkoper dan stormbekkens: 1200 tot 1500 euro/m³ voor een betonnen structuur, tegenover 50 tot 150 euro/m³ voor een groene structuur.
