Met een indrukwekkende 4.000 hectare aan groene ruimte wordt Brussel regelmatig genoemd en geroemd als een van de groenste steden van Europa. Dat is niet alleen te danken aan de veelheid aan parken of het Zoniënwoud, maar ook aan de talrijke bomen, struiken en planten langs straten en op pleinen. Vandaag staan langs de verschillende gewestwegen meer dan 37.000 bomen en verschillende duizenden langs de autosnelwegen, goed voor een kruinoppervlakte van 150 ha. De groene ruimte is echter niet gelijk verdeeld over het gewest en dat willen Brussel Mobiliteit, Brussel Leefmilieu en de Haven van Brussel verhelpen.
In het Brussels Gewest kent de Kanaalzone het grootste hitte-eilandeffect en de grootste verharde oppervlakte. Hierdoor lopen de bewoners er meer gezondheidsrisico’s dan in de groenere, koelere randgemeenten. Om ecosysteemfuncties in deze corridor te herstellen en de stad verkoeling te schenken, kiest het Brussels gewest voor een grootschalige beplantingsstrategie in de buurten rond het kanaal.
Meer dan 14.000 bomen en struiken voor de Kanaalzone
Brussel Mobiliteit, Leefmilieu Brussel en de Haven van Brussel slaan de handen in elkaar om de Kanaalzone maximaal te ontharden en te beplanten. Van noord naar zuid worden in totaal meer dan 14.000 bomen en struiken geplant en gepland om verkoeling te brengen, goed voor bijna 30.000 m² ontharde oppervlakte extra en 100.000 m³ geïntegreerd regenwaterbeheer.
Voor Elke Van den Brandt, Brussels Minister van Mobiliteit en Openbare Werken, “gaat het hier om een hoogst noodzakelijke inhaalbeweging die nog maar het begin is van een groener Brussel. Bomen spelen een cruciale rol in de stad: ze zuiveren de lucht, produceren zuurstof, nemen CO² op en in de zomer zorgt één enkele boom voor evenveel verkoeling als 5 airco’s. Daarom onderzoeken we systematisch alle plaatsen waar we kunnen planten, want elke boom, elke plant telt. Meer groen draagt immers ook bij tot een betere levenskwaliteit: met een paar bomen, planten of grasperkjes waarin je kan spelen of gaan zitten, kan een buurt onmiddellijk tot rust komen en dit verbetert de levenskwaliteit er voor alle generaties. Elke Brusselaar heeft recht op een stukje natuur op wandelafstand.”
Omdat elke vierkante meter telt worden ook deze winter 2023-2024 tal van kleinere projecten gerealiseerd, meer bepaald in de minst groene wijken, en dit in afwachting van enkele grotere projecten die op middellange termijn gepland zijn.
- Vilvoordselaan: de bestaande middenberm wordt een belangrijke schakel in het ecologisch netwerk door de aanplanting van 5.000 nieuwe bomen en struiken, goed voor 25.000 m² ecologisch beheer.
- Negende Linielaan: 801 m² ontharding met nieuwe aanplantingen, er komen ook zitbanken voor voorbijgangers.
- Plaatselijke ingrepen waarbij boomspiegels in de centrale Kanaalzone vergroot en beplant worden, onder meer rond de Loredana Marchi-brug, aan het MIMA, aan de Godshuizenbrug en op de Nijverheidskaai, ter hoogte van de Bouwerstraat en de Erasmushogeschool.
- Ook aan de Ninoofsepoort werden extra m² gevonden voor ontharding en aanplanting: goed voor 15 nieuwe bomen en struiken, 1.359 m² ontharding en 1.137 m³ regenwaterbuffering.
“Momenteel leggen we een klein park aan op de rechteroever, naast de brug op de De Trooz-square,” licht Sarah Vanschoenbeek, Ingenieur Directeur Onderhoud bij Brussel Mobiliteit, toe. “Voor dit project was een vergunning nodig en vooraf zijn we zijn ter plaatse gegaan om te vragen wat de bewoners wilden. De plannen werden getekend op basis van hun suggesties. Later zullen ook aan het Monument van de Arbeid, hier aan de overkant, 18 nieuwe bomen geplant worden.“
Door een verbonden groen netwerk te vormen, zullen deze aanplantingen de biodiversiteit ten goede komen. Deze wordt verder bevorderd door gazons en bermen niet overmatig te maaien en door bloemenweiden aan te leggen.
Als antwoord op de klimaatverandering diversifieert Brussel Mobiliteit de groenvoorzieningen en daarbij wordt gezocht naar soorten die bestand zijn tegen droogte en hoge temperaturen.
De oeverzwaluw, terug van weggeweest
Veel groene ruimten langs het kanaal zijn eigendom van de Haven van Brussel. Zij worden ecologisch en gedifferentieerd beheerd, onder meer door geen pesticiden te gebruiken, laattijdig te maaien en minimaal gebruik te maken van branders. Daarbij wordt rekening gehouden met de behoeften van de verschillende planten- en diersoorten die in het beheersplan opgenomen zijn. De 482 bomen langs de kanaaloevers werden onderzocht om hun gezondheid te controleren. Het beheersplan voorziet dat voor elke boom die geveld wordt, een nieuwe boom geplant wordt.
“Omdat het kanaal een kunstmatige omgeving is met weinig toevluchtsoorden voor de vissen, hebben we begroeide vlotten aangelegd,” verduidelijkt Gert Van der Eeken, directeur-generaal van de Haven van Brussel. “Boven water zijn ze beplant, wat interessant is voor insecten, daaronder bevinden zich Biohut®-onderwaterkooien die een waardevolle schuilplaats vormen en de overlevingskansen van jonge vissen verhogen. De drijvende vlotten dragen bij tot de biodiversiteit van het kanaal door een nieuwe habitat te creëren voor vissen, amfibieën, vogels, insecten en planten.”
In 2024 voorziet de Haven van Brussel nog 200 m² extra begroeide vlotten. Daarnaast heeft de Haven van Brussel op de kanaaloevers nestkastjes geplaatst om de oeverzwaluwen te lokken. Die verdwenen een veertigtal jaar geleden uit Brussel. In 2021 keerden de eerste zwaluwen terug en in juni van dit jaar werden al 35 broedparen geteld.
Leefmilieu Brussel zorgt voor nieuwe parken en groene ruimten
Dit is goed voor 1.300 bomen die in de groenzones van de Kanaalzone geplant werden of zullen worden.
“Een sterke en bloeiende natuur beschermt ons en garandeert een goede levenskwaliteit, wat bijdraagt tot onze gezondheid. Ruimte voor natuur, frisheid en ontspanning naar dichtbevolkte centrale buurten, zoals die langs het kanaal, brengen, is daarom sinds het begin van mijn ambtstermijn een van mijn prioriteiten. Na het park L28, aan de Ninoofsepoort, konden we dankzij de nauwe samenwerking tussen Leefmilieu Brussel, Beliris en de Haven van Brussel deze zomer het eerste deel van het park aan de Materialenkaai openen,” legt Alain Maron, Brussels minister van Leefmilieu en Klimaatverandering, uit.
Dit park van 2,8 hectare – het equivalent van 3 voetbalvelden – zal zich uitstrekken van Sainctelette tot aan het Redersplein en 10.000 m² beton ontharden en beplanten.
Iets verderop zal het Maximiliaanpark gerenoveerd worden, via een prachtig project dat ook een deel van de Zenne zal blootleggen. Deze samenwerking tussen de Stad Brussel, Brussel Mobiliteit en Leefmilieu Brussel in het kader van het stadsvernieuwingscontract Citroën-Vergote is gepland voor 2025.
Na de ontwikkeling van het Zennepark in Schaarbeek, werkt Leefmilieu Brussel nu aan het Kleine Zennepark. Doel is om van dit lineaire park in de dichtbevolkte zone tussen de slachthuizen van Anderlecht en de Ninoofsepoort een eiland van frisheid te maken.
“Al deze projecten dragen bij tot de creatie van een groen netwerk, waardoor de hoofdstad beter bestand wordt tegen de klimaatverandering. De ontharding van de bodem en vergroening zijn essentieel in de strijd tegen hitte-eilanden,” verduidelijkt Thomas Van den Boogaerde, projectleider Groene Ruimten bij Leefmilieu Brussel.
De inzet is hoog. Tijdens hittegolven kan het temperatuurverschil tussen de dichtst bebouwde gebieden en de groenere, minder dichtbebouwde delen van de stad oplopen tot 8°C . Dit heeft negatieve gevolgen voor het welzijn en de gezondheid van de bewoners in de betrokken gebieden.
Voor Alain Maron, Brussels minister van Leefmilieu, “is de natuur essentieel in de stad, zowel om de levenskwaliteit van de Brusselaars te verbeteren als om het gewest beter bestand te maken tegen de klimaatverandering. Veel Brusselaars hebben geen tuin, en ook zij hebben recht op een plek waar ze hun batterijen kunnen opladen, mensen kunnen ontmoeten en in de zomer verkoeling kunnen vinden.”
